SAĞLIK META DEĞİLDİR

Patrick Le HYARIC
Humanite Dimanche

Dünya sağlık örgütünde tartışılan uluslararası patent deposu oluşturma önerisini güçlüce savunalım. Bunu yapmamak birçok ülke, hatta kıtayı Kovid-19 pandemisine karşı aşısız bırakmak anlamına gelir. Diğerleri açısından ise aşının yüksek fiyatı, emekçiler için önemli bir engel olur.

İlaç şirketlerinin beklenen bu aşıyı üretmek için yürüttükleri savaş milyonlarca insanın sağlığını tehdit ediyor. Zorunlu olan uluslararası iş birliği, dünya çapında olağanüstü bir düzeyde olan talebin doğuracağı kazancın kabarttığı iştah tarafından ezilmiş bir durumda.

Kırk yıl içinde ilaç fabrikaları kapitalist hidraya dönüştü. Herkesin çıkarını ilgilendiren bu sektör artık bir ilacın nitel ve nicel üretimine istediği gibi karar veren tüm dünya borsalarında bulunan hissedarlara terk edilmiş. Ve değer (üretim) zinciri de tüm dünya çapına parçalanarak öyle bir hale gelmiş ki daha düne kadar ulusal ekonomilerin amiral gemileri olan, stratejik hedeflere cevap veren şirketler konusunda kamu yetkililerinin söz söyleme hakkı bile kalmamış.

Pandeminin büyüklüğü göz önünde bulundurulursa devasa miktarlar oyunda. Dünya ekonomisinin en büyük altıncısı olan bu sektörünün hissedarlarının çıkarları, ne devletlerin iş birliğinde ne de insanlığın bu sınava karşı dayanışma içinde olabilmesi için zorunlu olan patent ve moleküllerin ortaklaşma zorunluluğundadır; onların çıkarları ticari rekabettedir.

Sanofi’nin CEO’sunun, şirketin olası aşıyı en fazla para ödeyene, yani ABD’ye ayıracağını söylemesi tamamen iğrençtir. Bizlere daha düne kadar, Fransız şirketleri için hem buralardan uzak CEO’lar bulma, hem de ulusal egemenliği sağlamanın avantajlarını ballandırarak anlatanlar uluslararası sermayenin kötü tezgahtarlarıdır.

Her şeyini devletin desteğine borçlu olan bu grup, kamu yetkilileriyle kapitalist pazarın ne kadar iç içe geçtiğinin en mükemmel örneğidir. Devlet parasıyla beslenen bu çok uluslu tekelin, onu doğuran, büyüten ve hatta hâlâ besleyen devlete karşı hiçbir zorunluluk bağı yoktur. O dünya kapitalizmin soğuk sularında korkunç bir kibirlilikle yol alıyor. Ona sunulan yıllık 150 milyonluk bilimsel araştırma gerekçeli vergi muafiyeti, 24 milyon rekabet ve istihdam için vergi muafiyeti ve Avrupa yardımları, onu hiçbir şekilde ahlaki bir bağlılığa tabi tutmuyor. Ondan para dilenmeye zorunlu bırakılan INSERM’i (Ulusal Sağlık ve Tıbbi Araştırma Enstitüsü) veya üniversiteler gibi Fransız bilimsel araştırma kurumlarını kendi çıkarları için kullanması da onu hiçbir şeye bağlamıyor. Fransa’daki istihdamı ise zaten grubun hisselerinin değerlerinin arttırması için kılıçtan geçirildi.

Fakat hissedarları, bu yıl kendilerine dağıtılan 4 milyar avroyu duyarak mutlu bir sürprizle karşılaştılar, oysa ki 35 milyarlık bir cirosu ve 100 milyardan fazla borsa kapitalizasyonu olan şirket, sözde salgına karşı mücadele için sadece 100 milyonluk bir sadakada bulundu.

Bu durum kabul edilemez. Genel çıkar Sanofi’yi millîleştirme ve bir kamu ilaç sektörünün temellerini yaratmayı gerektiriyor. Bu sağlık ve demokrasi açısından mutlak bir zorunluluktur.

Uluslararası kurumların karşısında muhatap olarak sadece varlıkları uluslararası rekabetin şiddet derecesine dayalı şirketler olduğu sürece, elleri kolları bağlanmış ve zayıf iradeli çağrılar yapmaktan başka bir şey yapamaz hale gelmişler. Kapitalist piyasanın amansız yasası tüm kuralları belirliyor. Bu kurallar içince devletin fidyeye bağlanması ve kamu yardımları da bulunuyor. Para yardımında bulunma ve yaratılan kıtlık şantajlarını durdurmak ve sağlık konusunda BM ve DSÖ’ne dayanarak uluslararası bir iş birliği yaratabilmek için, işte bu kurallara saldırmak lazım. Buna ulaşabilmek için kâr sağlayan mülk hakkı yerini sosyal ve demokratik mülk hakkına bırakmalıdır.

Evet Sanofi bir kamu mülküne, birçok Avrupa devletleri de dahil olmak üzere, yurttaşların, araştırmacı ekiplerinin ve sağlıkçıların ortak mülkiyetine dönüşmelidir.