Maske takma zorunluluğu yaygınlaşıyor

◼ Niyazi Nal

26 Ocak’ta Çin’de başlayan salgın giderek dünyaya yayılırken dönemin Sağlık bakanı Agnes Buzyn “Cerrahi maskeler sadece hasta olduğumuzda, başkalarına bulaştırmamak için gereklidir. Mavi maskeler, cerrahi maskeler virüse karşı hiçbir koruma sunmuyor, hiçbir işe yaramıyor” diye açıklama yapmıştı. Ülke hayatı için zorunlu olmayan işyerlerinin kapanmasından bir gün önce, yani 14 Mart’tan bir gün önce dönemin Başbakanı Edouard Philippe “sokakta maske takma, genel toplum için hiçbir şeye yaramaz” diye demeç vermişti. 

Evden çıkma yasağının ilan edilmesinden bir gün sonra 18 Mart’ta, yani salgının en doruk noktada olduğu bir dönemde Fransa Sağlık Genel müdürü (Directeur général de la Santé) Jerome Salomon günlük yaptığı basın açıklamasında “Sokakta maske takmak hiçbir şeye yaramaz” diyordu. Bu açıklamalardan 5 ay sonra, aralarında Paris, Marsilya, Nice, Strasbourg, Bordeaux gibi büyük kentlerin sokaklarında mavi cerrahi maskeleri takma zorunluluğu getirildi. Devlet maske stoklarının dibe vurduğu, sağlık emekçileri için bile maskelerin olmadığı koşullarda hükümet yetkilileri “elimizde yeterince maske yok, var olanı da sağlıkçılara ayırdık” diye gerçekçi açıklama yapmak yerine “maske takma hiçbir işe yaramaz” türü açıklama yapması kesinlikle affedilir bir şey değildir. Kim bilir kaç bin insana virüsün bulaşmasında, belki de hayatını kaybetmesinde bundan dolayı sorumludurlar. 

15 000 kente sokaklarda maske takma zorunluluğu 

Ağustos ayının son günlerinde Fransa genelinde 15000’e yakın kentte sokakta maske takma zorunluluğu getirilmişti. 11 Mayıs’ta evden çıkma yasaklarının kalmasıyla tüm toplu taşımalarda maske takma zorunluğu getirilmişti. Fakat artık tüm kapalı alanların yanı sıra binlerce şehrin sokaklarında da zorunlu hale getirildi. Hükümetin talimatıyla Valilerin yayınladığı kararnamelerle yürürlüğe giren bu zorunluluğa uymama durumunda 135 Euro para cezası kesiliyor. 

Ağustos sonunda virüsün yayılması hızlandı ve günlük vaka ağustosun son günlerinden Eylülün ilk haftalarında 7000’ni geçmişti. Virüsün aktif dolaştığı 30 il (Departements) 6 Eylül’de “kırmızı” bölge olarak ilan edildi. Bu “kırmızı” bölgeler şunlardır:

• Bouches-du-Rhône
• Bas-Rhin
• Corse-du-Sud
• Haute-Corse
• Côte-d’Or
• Gard
• Haute-Garonne
• Gironde
• Hérault
• Loiret
• Nord
• Rhône
• Sarthe
• Seine-Maritime
• Var
• Vaucluse
• Paris
• Seine-et-Marne
• Yvelines
• Essonne
• Hauts-de-Seine
• Seine-Saint-Denis
• Val-de-Marne
• Val-d’Oise
• Guadeloupe
• Martinique
• La Réunion
• Saint-Barthélemy
• Saint-Martin

Bir ilin kırmızıya geçmesi için bölgede 100 000 kişiye göre vaka sayısının 50’yi geçmesi gerekiyor. Bu bölgelerde 5000 kişiden fazla insanın bir araya gelmesi yasaklanırken Vali, virüsün yayılmasını engellemeye yönelik birçok yasaklar getirme yetkisi var. 

1 Eylül’den itibaren tüm işyerlerinde ve kapalı ve birçok işçinin aynı anda bulunduğu alanlarda da maske takma zorunluluğu yürürlüğe sokuldu. Yine 1 Eylül’den itibaren okullarda tüm öğrenciler için de maske zorunlu oldu. 

Maskeler bedava olsun 

Maske zorunluluğunun bu kadar genişletilmesiyle maske masrafları ciddi bir sorun olmaya başladı. İş yerlerinde işveren işçilerine maske vermek zorunda. Fakat, okullarda ve sokaklarda maske masraflarını ailelerin kendisi karşılaması gerekiyor. Yapılan birçok araştırma 4 kişilik bir aile için aylık maske masrafının 200 ile 300 Euro civarında olabileceğini, yani asgari ücretin neredeyse yüzde 20’si oranında ek bir yük getireceğini ortaya koyuyor. 

Bu durumda maskelerin ücretsiz olması, emekçiler açısından önemli taleplerden birisi olarak giderek daha fazla önem kazanıyor.  

Bu meşru talep karşısında hükümet tamamen geri adım atmamak için kimi tavizler vermeye başladı. Öncelikle en dar gelirliler ve evsiz olan 9 milyon emekçiye maskeler ücretsiz dağıtılmaya başlandı. Bundan faydalananlar Devlet tıbbi yardımı (AME-Aide médicale d’Etat) ve Tamamlayıcı sağlık fonu (ACS-Complémentaire santé solidaire) alanlar. 

Bunlara ek olarak Başbakan Jean Castex “ciddi sağlık sorunu olan ya da riskli kişilere” de doktor reçetesi alma koşuluyla Sosyal sigortanın cerrahi maskeleri %100 karşılayacağını belirtti. 

Sağlık Bakanlığı bu durumda olabileceklerin listesini şu şekilde açıkladı: « 65 yaşın üzerindeki olanlar, kronik bir hastalığı olan veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler (özellikle daha önce kalp sorunu geçirmiş, diyabet ve obezite, kronik solunum patolojileri, kanser, böbrek yetmezliği, siroz, splenektomi, orak hücreli anemi olanlar …) ve en azından üç aylık hamile kadınlar”. Bu durumda olanlar aile doktorlarından reçete alma şartıyla Eczanelerden ücretsiz maske alabilecekler. Sağlık bakanı Olivier Véran’a göre bu durumda olan iki milyon insan var. Elbette bu insanların virüsten korunması bir masraf olmamalıdır, fakat , burada toplumsal bir sorundan bahsedildiği için herkes için ücretsiz olması gerekiyor. 

Herkese ücretsiz maske toplumsal bir sorundur 

Maske takma zorunluluğunun toplumun sağlını korumaya yönelik bir önlem olarak gündeme getirilmiş olması bile kendi başına sorunun toplumsal bir sorun olduğuna işaret ediyor. Bu durumda toplumsal bir sorunun çözümünün maliyetinin bireylere bırakılması ve yapılmadığı durumunda cezaya bağlanması kesinlikle kabul edilemez. Anayasanın ön sözünde ulusun “herkesin sağlığının korunmasını garanti altına” aldığı belirtilir. Bu yükümlülük dolayısıyla Devlet’in sorumluluklarından birisidir. Kuşkusuz bunun maddi bir masrafı olacaktır. Fakat maskelerin tüm toplum için ücretsiz olmasını reddeden bu hükümetin servet vergisini kaldırdığını, ülkenin en büyük tekellerine vergi muafiyeti getirdiğini ve milyarlarla sayılan miktarlarda yardım yaptığı unutulmamalıdır.