Polis gözetimi altında ‘’insan hakları’’

◼ Diyar Çomak

Bir haftadır sosyal medya üzerinden önemli bir çağrı yayılıyor: « Stop Loi Sécurité Globale! » (Global Güvenlik Yasasına Hayır!). Gazeteci sendikaları, Sivil Toplum Örgütleri, Basın ve Yayın Kuruluşları, İnsan Hakları Ligası (Ligue des Droits de l’Homme) ve Amnesty-France (Fransa Genel Af örgütü) gibi İnsan Hakları Derneklerinin çağrısına kulak veren kitleler başta Paris’te olmak üzere, Fransa’nın birçok kentinde bir araya geldiler. Bu yazı yazıldığında, bu yasanın en tartışmalı maddesi, yani 24. maddesi, geçtiğimiz akşam Ulusal Meclis’te kabul edilmişti.

Fransa’da ikinci ‘’dışarı çıkma yasağı’’ (Confinement) süreci devam ederken ve evden çıkma hakkı sadece çalışma ve ihtiyaçları karşılama koşullarına bağlanarak kısmı bir şekilde tanınırken, 21 Kasım Cumartesi günü dışarıya çıkma belgemizi özel bir nedenle imzaladık. Bu zorunlu seyahat belgesi özgürce gösteri yapabilmemiz için İnsan Hakları Ligası (Ligue des Droits de l’Homme) tarafından sosyal medya üzerinden yayınlandı ve önemli kısıtlamalara ve sağlık krizinin risklerine rağmen uzun bir süreden beri bir gösteri bu kadar insanı bir araya toplamamıştı. Zira durum vahim ve artık toplanmak ve sesimizi duyurmak acil bir hal alıyor. 

Bilgilendirme özgürlüğünü baltalayan yasa 

Burada söz konusu olan ve geniş çerçeve de Polise var olandan daha fazla yetki tanıyan, ancak buna ek olarak, bilgi edinme ve bilgilendirilme özgürlüğü gibi temel özgürlükleri de çiğneyen, açıkça eylemcileri, gazetecileri veya polisin eylemlerini sorgulayan sıradan vatandaşları kriminalize eden “Global Güvenlik” adı altında bir yasa tasarısı. Birkaç haftadır Hükümet tarafından sanki başka acil bir sorun yokmuş gibi, sanki her gün on binlerce insana virüs bulaşmıyor ve yüzlerce insan can vermiyormuş gibi ortaya sürülen ve 17 Kasım salı gününden beri Ulusal Mecliste incelenen bu yasa tasarısı neredeyse sağlık krizinden faydalanarak büyük bir sessizlikle geçirilmek isteniyor. 

Genel olarak Polisin daha fazla yetki kullanabilmesini hedefleyen bu yasa önerisi başta Hükümet partisi Republique en Marche’ın iki Milletvekili, Alice Thourot ve Jean-Michel Fauvergue (kendisi aynı zamanda Fransız Ulusal Polisinin önemli bir Müdahale birimi olan RAID’in eski sorumlusu) tarafından kaleme alınmış ve 11 Eylül 2018’de hükümete teslim edilmişti. Bu yasa tasarısının Ocak 2020’de incelenmesi gerekiyordu, ancak sağlık krizi ilk başlarda birçok gerici yasa tasarısında olduğu gibi bunun da ertelenmesine neden olmuştu. Temmuz ayında İçişleri Bakanı görevine atanan ve Sarkozici olduğunu gizlemeyen Gérald Darmanin, Kasım ayının başında bu yasa tasarısına önemli sayıda güvenlik önlemlerini içeren maddeler ekledi ve yasa tasarısının en ileri sözcüsü rolünü üstlendi. Eklediği yeni hükümler, polis sendikalarının ve özellikle de polis güçlerinin aşırı sağ kanadını temsil eden “Alliance Police” adında polis sendikasının taleplerine yanıt vermeyi açıkça amaçlamaktadır. 

Bu yazı yazıldığında, Genel Güvenlik yasasının en tartışmalı maddesi 20 Kasım Cuma akşamı Ulusal Meclis’te kabul edildi. Yasanın 24. Maddesi, eğer yasa tasarısı yürürlüğe girerse, polis güçlerinin görevleri esnasında kameraya alınması fiili olarak yasaklanacak. Daha doğrusu, bundan böyle Polis ve jandarma gibi güvenlik güçlerinin fotoğraf ve videolarını onların ‘’ruhsal ve fiziksel sağlıklarını zedeleme niyetiyle’’ yayınlayanlar (gazetecilerde dahil!) 1 yıl hapis ve 45 bin Euro para cezasına kadar mahkûm edilebilecekler. Fakat ‘’ruhsal ve fiziksel sağlıklarını zedeleme niyeti’’ olarak belirtilen koşul o kadar muğlak ve keyfe göre yorumlanacak bir koşul olduğu için aslında fiili olarak bir yasak anlamına gelecektir, zira polis görüntülerini sosyal basında paylaşan her vatandaş (gazeteciler de dahil olmak üzere) belirtilen cezaya çarpıtılma riskini göze almak zorunda olacaktır.

Meclis’in onayladığı yasa tasarısının bu 24. maddesine göre, özellikle toplumsal olaylarda çekilen görüntülerde polis güçlerinin yüzlerinin “flulaştırma” yoluyla kapatılması zorunlu hale getiriliyor. Basın örgütleri başta olmak üzere ülkenin en büyük gazete ve televizyon kanallarının tepkisi karşısında Hükümet bu maddeye ‘’Haber verme hakkını engellememek koşuluyla’’ ifadesini ekledi. Ama bu durumu hiçbir şekilde değiştirmiyor, zira görüntünün yayınlanmasının nedeni olarak niyet değerlendirmesi olduğu gibi duruyor. Polis şiddetinin bu kadar arttığı bir dönemde, bu yasa polis şiddetini görünmez kılacak ve gazetecileri hedef haline getirecektir. Hatırlanırsa Sarı yelekliler hareketi esnasında polislerin sıktığı ‘’top mermi’’ nedeniyle onlarca vatandaşın gözü çıkmış, atılan ses bombasıyla birçok vatandaş elini ve ayağını kaybetmişti. Bunların önemli bir kısmı kameralara çekilmiş ve polis şiddeti açık bir şekilde gözler önüne serilmişti. Polis şiddetini engellemek yerine bu yasa tasarısıyla hükümet bu şiddetin görünün kılınmasını engellemek istiyor. Böylelikle şiddet faillerinin cezalandırmayıp, ödüllendirileceği aşikârdır. 

Peki bu olağanüstü koşullarda, sağlık krizine, özgürlüklerin kısıtlanmasının dışında hiçbir çözüm bulmayan, yoksulluğun ve işsizliğin arttığı, gelecek açısından umut verici hiçbir sinyalin olmadığı, halklar içerisinde hükümetin ve genel olarak kapitalist düzenin ikiyüzlülüğüne büyük bir tepki oluştuğu koşullarda, bu yasayı yürürlüğe koymayı bu kadar acil yapan nedir? 

Sosyal düzeni korumanın yeni Ulusal şeması 

Öncelikle cumartesi günü yapılan Paris mitinginde belirtildiği gibi de Gazeteci sendikaları, Sivil Toplum Örgütleri, Basın ve Yayın Kuruluşları, İnsan Hakları Dernekleri, çeşitli sol partiler ve genel olarak halk kitlelerin bunun karşısında duracakları açık. Birçok yerden belirtildiği gibi de bu Yasanın anayasaya uygunluğunu doğrulamak için Anayasa Mahkemesine (Conseil Constitutionnel) başvurular yapılacak. Bizlerde yasayı, başta bu yönü olmak üzere, takip etmeye devam edeceğiz. Ama mesele bu özgürlükler karşıtı ruhunun her yere işlemesi. Yasa tasarısının içeriğine dair başka bir örnek vermek gerekirse, polis tarafından genelleştirilmesi talep edilen “drone » kamera sistemiyle halkı gözetim altına alabilmesi. Özellikle özel hayata saygı sorusunu gündeme getiren bu yöntem açıkça kitlesel bir gözetim rolü hedefliyor. 

Çok açıktır ki burada Polis güçlerinin içerisinde bulunan aşırı sağcı güçlerin yasanın bu kadar hızlı bir şekilde geçmesinde önemli bir payı var. Ve hazır Darmanin gibi bu tür otoriter yöntemlere dünden hazır bir İçişleri Bakanı bulmuşken bu yasanın bugün gündeme gelmesini hızlandırdılar. Fakat daha düne kadar tüm dünyaya ‘’ifade özgürlüğü’’ dersi veren Macron’un onayı olmadan bu tasarının Meclis’in gündemine gelmesi de imkansızdır.

Bu yasanın asıl amacı polis şiddetini ortaya çıkaran delilleri ortadan kaldırmak, polis güçlerinin daha otoriter ve yasa dışı yöntemlerini normalleştirmektir. 

Örneğin bu yasa tasarısı dün var olsaydı, Devlet skandalı olarak bilinen “Alexandre Benalla” (Macron’a yakın bu adamın görüntüleri göstericileri döverken yayınlanmıştı) meselesi asla ortaya çıkmazdı. Bunun ötesinde, orantısız polis şiddetinin hiçbiri halk tarafından görülemezdi (hatırlayalım, sıradan vatandaş olan Cédric Chouviat’ın polis kontrolü sırasında köprücük kemiği kırılmış ve boğularak öldürülmüştü. Sokaktan geçen bir vatandaşın cep telefonuyla çektiği görüntülerin sosyal medyada yayınlanması sayesinde meselenin gerçeğini öğrenebilmişti ve buna benzer sayısız örnek var. Yürüyüşlerde, mitinglerde eylemcilere yapılan özellikle son dönemde şiddetli bir şekilde artan müdahaleler, emekçi mahallelerinde yapılan keyfi kimlik kontrolleri sırasında yapılan aşağılamalar, bu bölgelerde yaşayan gençlere yapılan onca polis saldırıları tamamen sessiz kalırdı. Bu maddenin temel hak savunucuları tarafından kınanması ve acilen tartışılmasını talep etmeleri de bu yüzdendir. 

Yasa tasarısının sunulan ilk versiyonunda hükümet yürüyüş ve gösterilere haber yapma amaçlı katılan tüm gazetecilerin Valilikten akreditasyon almalarını istiyordu. Akreditasyon olmadan bir gösteri ya da yürüyüşe katılan, orada yaşananların görüntüsünü çeken tüm gazeteciler de polisin hedefinde olabilecekti. Daha tasarı onaylanmadan bunun nelere yol açabileceği somut olarak yaşandı. Tasarıyı geçen Salı protesto eden binlerce vatandaş Meclis’in yakınların da bir araya gelmişti, ve oradan geçerek evine giden “France 3” televizyon kanalında çalışan bir gazeteci, bir meslek refleksi olarak hemen cep telefonuyla çekim yapmaya başlamış ama kısa bir süre içinde polisler tarafından apar topar tutuklanmış ve 12 saat boyunca göz altında tutulmuştu. Bu olay tüm gazeteciler cemaati açısından bir kırılma noktası oldu ve derhal ülkenin en temel televizyon ve gazete redaksiyonları bir bildiri yayınlayarak valilikten akreditasyon almayı ret ettiklerini açıkça ilan ettiler. Fransa basın tarihinde belki de ilk defa bu kadar basın organı bir araya gelerek hükümetin bir maddesine uymayacaklarını ilan ediyorlardı. Bu basın organları şunlardır:

AFP, BFM TV, Le Canard Enchaîné, Charlie hebdo, C News, Courrier International, Europe 1, tün France Télévisions kanalları redaksiyonu, le HuffPost, La Croix, La Croix hebdo, La Vie, LCI, Le JDD, l’Humanité, Les Echos, L’Express, Le Figaro, Le Figaro Magazine, Le Pélerin, Le Point,  Le Monde, Le Parisien/Aujourd’hui en France, Libération, L’Obs, M6, Marianne, Mediapart, Paris Match, Politis, Télérama, tüm Radio France radyoları,  RMC, RTL, Slate, TF1, 20 Minutes.

Bu bildiri üzerine hükümet derhal bu akreditasyon meselesinde geri adım attı ama bu biriken tepkilerin dinmesine neden olmayacaktır.

Halkını salgına karşı koruyamayan Devlet, kendisini halktan korumak istiyor

Ayrıca hatırlanması gereken meselenin diğer bir yönü ise şurada yatıyor: Devlet, yasa çerçevesinde Polis güçlerine yeterince güç tanıyor. Özellikle Fransa gibi bir ülkenin, onca terör saldırılarına maruz kalmasıyla beraber ve özellikle 2015 yılında gerçeklesen terör saldırılarından bu yana devamlı bir Olağanüstü halinin var olması söz konusuyken, bu koşullarda Polisin güç kullanma yetkisi hukuki zemine oturtulmuştur. 

Ama artık Devlet bununla da yetinmiyor ve sağlık krizinden kaynaklı olağanüstü hâl den faydalanarak, temel özgürlükleri hedef alan bir yöntemi uyguluyor. Aslında burada, bu kadar önemli bir sağlık salgınına karşı, hastaneler ve sağlık sistemine daha da zarar verirken, iki kere “dışarı çıkma yasağı” (confinement) uygulamakla, salgının yayılmasına karşı zaman kazanmanın en ucuz yöntemlerini arayan hükümet, bir şekilde birikmiş öfkeyi de “karantinaya” alıyor. 

Bu durumda ortaya öyle bir paradoks çıkıyor ki, sanki halkını salgına karşı koruyamayan Devlet, kendisini halktan korumak için elinden geleni yapıyor. Çok açıktır ki Hükümet sağlık krizinin yarattığı öfkeye ve arkasından gelecek “sosyal dalgaya” karşı korunmak için açıkça otoriter bir rejimi seçiyor. Günümüz Fransa’sında, böyle otoriter bir adım görmemiz çok da şaşırtıcı olmaması gerek aslında; çünkü tüm çabasını sermaye güçlerine adayan bu önemli ekonomik güç Covid-19 krizinin sonrasına hazırlanmakta. O yüzdendir ki Fransa polisinin yeni güçlendirilmiş zeminini hazırlıyor ve tüm hesaplarını gözdağı ve korku üstüne kuruyor. Ama hesaplarında unuttukları bir şey var: kitleler, ülkenin tüm demokrat ve ilericileri bu tür tuzağa boyun eğmeyecektir.

Bu konuyla ilgili : GLOBAL GÜVENLİK YASASININ 24. MADDESİ HABER ALMA HAKKINI TEHDİT EDİYOR