Neden yeni bir emeklilik yasası?

Emeklilik tasarısı etrafında söylenen yalan ve gerçekler.

Nihat Polat

Gazetemizin önceki sayılarında emeklilik “reformu” diye sunulan tasarının aslında bir sosyal gerileme, emekçilerin büyük fedakarlıklar pahasına kazandığı haklarının teker teker yok edilmesi olduğunu farklı yazılarla işledik. Bu yazımızda ise hükümet cenahının insanları böylesi bir yasanın gerekliliği konusunda ikna etmek için devasa maddi ve tekniksel olanakları yürürlüğe sokarak kullandığı argümanlara ayıracağız. Bunların ne kadar yalana dayalı olduğunu kanıtlamaya çalışarak, gerçek verilerin ne olduğuna dikkat çekeceğiz. 

Hükümetin propagandası 4 temel başlık etrafında toparlanabilinir.

Sistem çökecek!

1) Emeklilik sistemi maddi olarak büyük bir tehdit altında.

Bir şeyler yapılmazsa iflas edecek.Hükümet tarafından propogandası yapılan temel argümanlardan birisi işte bu. Emeklilik rejiminin de dahil olduğu “sosyal güvenlik sisteminin 5,4 milyarlık bütçe açığı var” ve eğer bunu çözmek için bir adım atılmazsa tüm sosyal güvenlik sistemi çöker”. Peki gerçekler böyle mi?

Öncelikle belirtmek gerekir ki bugünkü haliyle 1945-1946’da kurulan Sosyal Güvenlik  4 temel branştan oluşuyor: Hastalık (sağlık masrafları), İş kazaları ve iş hastalıkları (iş kazasında maaşların ödenmesi), Aile (Ev yardımı, Çocuk parası vs..) ve Emeklilik. Evet bu dört branşın bütçeleri birlikte hesaplandığında 5,4 milyar açığının olduğu doğru ama insanları korkutmak için genel bütçenin ne olduğuna televizyon kanallarında hiç belirtilmez. Sosyal güvenliğin genel bütçesi 440 milyar Euro’dur. Yani söz konusu bütçe açığı genel sistem bütçesinin sadece yüzde 1,22’sine tekabül ediyor. Görüldüğü gibi büyütülecek bir durumun olmadığı gibi aceleye getirilerek dayatılacak bir yasa tasarısına hiç gerek yok.

Ama hükümetin yalanlarının tam olarak anlaşılması için bu açığın nereden geldiğini de görmek lazım. Bu açığın temel nedeni son yıllarda hükümetin izlediği istihdam politikalardır.  Çünkü sosyal güvenlik bütçesi işçi ve patronlardan alınan ödentilerden oluşuyor. Son yıllarda örneğin kamu sektöründe çalışan memur sayısı düşürüldü, oysa ki memurların aylıklarından kesilen ödenti diğer emekçilerden kesilenden daha fazla. Üstelik patron ödentilerinde de imtiyazlar getirilerek yeni muafiyetler gerçekleşti. Bu ikisini ekleyince söz konusu açığın nedenini anlarsınız. Yani kendilerinin yarattıkları açığı saldırının vesilesi yapıyorlar.

Uzun yaşam, uzun çalışmayı gerektiriyor!

2) Ortalama yaşama süresi uzaması dolayısıyla daha fazla çalışmak bir zorunluluk.

İkinci argümanları ise insan ömrünün uzadığı ve dolayısıyla daha fazla çalışmaktan fazla bir çarenin olmadığıdır. Fransa’da ortalama yaşama yaşı 2018’de kadınlar için 85,4, erkekler için ise 79,5’dir. Birincisi bunun bir ortalama olduğunu unutmamak lazım. Yani bu yaşın üstünde yaşayanların olduğu gibi altında hayatını kaybedenler de var. Genel olarak ‘’ortalama yaş uzuyor dolayısıyla daha fazla çalışalım’’ demek yerine bu yaştan önce ölenlerin kimler olduğu, nedenlerini araştırarak bunu yükseltmeye bakmak daha doğru olur. Yani meselenin detaylarına bakıldığında aslında işlerin hiçte bu kadar toz pembe olmadığını ortaya koyuyor. Örneğin bugünün Fransa’sında bir beyaz yakalıyla bir işçinin ortalama yaşama yaşı arasında tam 6 buçuk yıl fark var. Yani daha rahat çalışma koşulları olan ve ücreti de daha iyi olan bir beyaz yakalı emekçi bir işçiye göre ortalama 6 buçuk yıl daha fazla yaşıyor. Üstelik sağlıklı yaşam yaşı 62 düzeylerinde. Yani ortalama 62 yaşından sonra bir işçi bırakın emekli olmayı son yıllarında sağlık sorunlarıyla boğuşup duruyor. Keza resmî kurumların yaptığı araştırmalara göre 35 yaşında bir işçinin çalışma ve yaşam koşullarından dolayı erken ölme ihtimali yüzde 20 iken, bir beyaz yakalının ki ise yüzde 7. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse: 35 yaşında olan her 5 işçiden ortalama birisinin erken ölme ihtimali var, aynı oran beyaz yakalılarda ise 14’e 1. Evet Fransa’da ortalama yaşam oranı yüksek, fakat bu yaşın altında kalanların ezici çoğunluğu zor koşullarda çalışan işçi ve emekçiler. Emeklilik yaşının uzatılmasından dolayı işinde daha fazla ezilecek olan da yine bu işçi ve emekçiler olacak.

Son bir şey daha eklemek gerekirse, son yıllarda emekçilerin çalışma koşullarını ağırlaştıran yasaların etkisi şimdiden hissedilmeye başlandı. 1945’den bu yana sürekli yükselen ortalama yaşama yaşı 2013’den bu yana yükselmiyor. Hatta uzmanlar yaşam koşullarının daha da kötüleşmesiyle birlikte gerilemeye başlayabileceğini bile belirtiyorlar. Yani ortalama yaşam süresi uzuyor ve emekliye ayrılma yaşının uzatılması gerekiyor söylemleri de demagojiden başka bir şey değildir. Hatta tam tersine bugün üretimdeki üretkenliğin ulaştığı boyutlar göz önüne alındığında haftalık çalışma süresi 32 saate ve emekliye ayrılma yaşı da 60’a rahatça düşürülebilinir. Bunun için kapitalist sistemin yıkılmasına bile gerek yok. Finans sermayenin üretimin üzerinde bu kadar büyük bir yük olduğu koşullarda mali sermayenin kârından kesintiler yapılarak yeniden üretime yatırım yapılsa sorun önemli bir oranda hallolmuş olur. Bir örnek söylediklerimizi daha anlaşılır kılacaktır: Büyük tekellerin işçi ve emekçiler sayesinde elde ettikleri kâr oranından yeniden yatırıma dönüşmeyen ve doğrudan büyük hissedarların cebine giden miktarlar son 30 yılda devasa boyutlara ulaştı. Fransa’nın en büyük 40 tekeli (CAC 40) 2018 yılında hissedarlarına tam 46,5 milyar Euro dağıtmış. Bu miktarı tüm çalışanların günlük kazandıkları ortalama ücrete bölersek tam 45 güne tekabül ediyor, yani 9 hafta. Bu oran 1981 yılında 10 güne tekabül ediyordu. Yani finans sermaye bugün inanılmaz oranda bir yük olmaya başladı. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, bugün Fransa’da işçiler yılın 45 gününü hissedarların zaten dolu olan cüzdanlarını biraz daha kabartmak için çalışıyorlar. Bu alanda bir sınırlandırma getirmek bile haftada 4 günlük çalışmaya geçmek için yeterlidir. Durum buyken emeklilik yaşının uzatılmasını istemek aslında nasıl bir toplum istendiğiyle doğrudan bağlıdır.

Emeklilik maaşları artacak!

3) Daha fazla ve daha uzun bir süre çalışarak emeklilik maaşları arttırılacaktır

Emeklilik yaşının uzatılmasını gerektirecek bir şeyin olmadığı yukarıda ortaya konuldu. Ama özellikle de düşük emeklilik maaşı alacakları ikna etmek için hükümet cenahında kullanılan bir başka yalan ise böylelikle emeklilik maaşların arttırılması. Bu tamamen bir yalandan ibarettir, zira tam tersine yeni puan usulü sistemiyle emeklilik maaşları büyük oranda düşecektir. Neden mi? Bugünkü emeklilik sisteminde 42 yıl emeklilik kasasına ödenti yapan birisi 62 yaşında emekli olabilir ve maaşı ise en yüksek maaş aldığı (dolayısıyla prim ödediği) 25 yılın ortalaması üzerinden hesaplanan teorik bir ücretin yüzde 50’sine tekabül eder. Yani en yüksek maaş aldığınız 25 yılın ortalama ücreti örneğin 2500 Euro’ya tekabül ediyorsa, emeklilik maaşınız 1250 Euro olur. Hükümetin sunduğu tasarıda ise emeklilik maaşı tüm çalışma süresi boyunca kazandığı maaş üzerinden hesaplanacak. Fakat herkes de biliyor ki, bir gencin işe atıldığı ilk yıllarda maaşı düşük olur. Emekçilerin çoğunun tanıklık ettiği gibi tüm çalışma süresi boyunca hastalıklar, iş kazaları ve işsizlik dönemleri yaşanır. Keza bu dönemlerde maaşlar yine düşük olur. Hele bir de 55 yaşından sonra işsizliğe düşerseniz vay halinize. Resmi tüm verilere göre 58 yaşından sonra işsiz olan bir emekçinin yeniden iş bulamama ihtimali yüzde 58. Yine resmi verilere göre bugünkü sistemde 62 yaşında emekliye ayrılmak için başvuranların yarısı işsizlik kurumu Pole Emploi’dan geliyor. Yani çalışma hayatının son yıllarında alınan maaş önemli bir kesim açısından işsizlik maaşıdır. Ve bunu da emeklilik maaşının hesaplanmasına katarsanız emeklilik maaşının yükselmesi imkânsız. Yani yeni puan usulü sisteminin tek amacı emeklilik maaşlarını düşürmektir. Hükümet cenahından söylenenin tersine daha fazla çalışarak emeklilik maaşı yükseltilmiyor, tam tersine aşağıya çekiliyor. Emekliye ayrılma yaşının uzatılması insanların daha fazla çalışabileceği anlamına gelmiyor. 58 yaşında işsizliğe düşen, 60 yaşında sağlık sorunlarından dolayı fiziksel olarak çalışamayan milyonlarca emekçinin maaşı matematiksel olarak aşağıya doğru çekilecektir. Emeklilik maaşının en iyi 25 yıl üzerinden değil de tüm çalışma yaşamı üzerinden hesaplanması ise başta kadınlar ve göçmenler olmak üzere, iş yaşantısında sürekli kesintilere maruz kalan tüm emekçileri doğrudan cezalandıracaktır.

Eşitsizlikler ortadan kalkacak!

4) “Yeni emeklilik sistemiyle var olan sistemin eşitsizlikleri giderilecek”

Hükümetin öne çıkardığı diğer bir yalan ise eşitsizlikleri çözmekmiş! Hali hazırda yürürlükte olan sistemde eşitsizlikler söz konusuymuş ve bunları gidermeye çalışmaktan başka bir hedef gütmüyorlarmış. Bunun ne kadar yalan olduğu her halde yukarda sunulan verilerle anlaşılmıştır. Ama burada hükümetin gizlemeye çalıştığı esas hedefe değinmek gerekir. Macron’un zenginlerin Cumhurbaşkanı olarak tarif edilmesi boşuna değil. Gazetemizin düzenli okurları yayınladığımız onlarca yazıdan bunun neden çok isabetli bir tespit olduğunu çok iyi biliyor. Emeklilik maaşlarının düşürülmesiyle herhangi bir eşitsizliği gidermediği gibi aslında özel emeklilik sistemini yaygınlaştırarak banka ve sigorta tekellerinin karlarına kar katmaktır. Meseleyi biraz açalım.

Fransa, Avrupa’da yurttaşların en fazla para biriktirdikleri ülkedir. Kötü günlerle lazım olur diye milyonlarca insan kazandığı maaşın bir kısmını bir köşeye koyuyor. Bugüne kadar devletin de buna teşvik politikası vardı, zira bankalarda “Compte épargne” (Biriktirme hasabı)’lara yatırılan paralara bankalar düşük miktarda da olsa bunlara bir faiz oranı veriyordu. Zira bu hesaplardaki parayı altyapıya yatırım yapmak için kullanıyor. Fakat son yıllarda devlet buradan elini çekerek bankaların tümünün bunu gerçekleştirmesinin önünü açtı. Eskiden sadece ‘’Caisse d’Epagne’’ bankasının yaptığı ‘’compte d’Epargne’’ ları artık tüm bankalar sunuyor.

2018 yılında Fransızlar gelirlerin yüzde 14, 5’ni  bu hesaplara koymuşlar. Fakat para biriktirenlerin sadece yüzde 8’si bu parayı bir şekilde başka bir yere yatırım yaparak kullanmaya çalışmış. Yani biriktirilen para esas olarak yerleştirildiği yerde “uyumuş”. Yine “hayat sigortaları” için 2018 yılında tam 100 milyar para yatırılmış. İşte mali sermaye büyük bir çoğunluğu “orta sınıf” diye tanımlanabilecek bu insanların parasına göz dikmiş ve Macron’da tamamen onların hizmetinde. Emeklilik kasasından düşük miktarda maaş alacak olan insanlar çalıştıkları süre içinde, özel emeklilik hizmeti sunacak kurumlara yüzlerini döneceklerdir. Eylül ayında Fransa’da neo-liberalizmin sözcüsü olan Les Echos gazetesinin yayınlanan bir makalede Amerikan tekeli BlackRock’un saldırgan bir politika izlediği üzerinden hareket ederek bu alanda en az 4 milyarlık bir kârın olabileceğinden dünya devlerinin azgın bir rekabete girmeye hazırlandıklarını yazıyordu. Yine birkaç hafta sonra Fransa’nın en büyük Sigorta tekeli olan Axa’nın satım ve dağıtım müdürü Olivier Mariée’de aynı gazetede emeklilik reformunun sonuçların kastederek “hükümet tünelin sonuna biraz güneş getirdi” diye belirterek söz konusu tasarıdan ne kadar memnun oldukların ifade ediyordu. Zira, Mayıs 2019 yürürlüğe giren PACTE yasası özel emeklilik kasaları oluşturma yasasını büyük oranda basitleştirdi. Yani daha emeklilik tasarısı gündeme gelmeden onlar özel emeklilik kasasının oluşturmayı planlamışlar. Anlaşıldığı gibi ortak bir tasarının parçaları yavaş yavaş yürürlüğe sokulmaya çalışılıyor.

Eğer bu yasayı emekçiler geri püskürtmezlerse kısa bir süre sonra banka ve sigorta tekelleri, ardından büyük tekeller kendi işçi ve müşterilerine özel emeklilik “hizmeti” de sunarlar. ABD’de birçok tekel örneğin işçilerinin maaşlarından keserek bu “emeklilik kasalarını” besliyor, fakat buralarda para “uyumuyor”, tam tersine şirket bunu kullanıyor. Ama 2008 krizinde iflas eden birçok tekel, yüzbinlerce emekçinin ödentileriyle birlikte iflas etti. İşte bize sunulan dünya böyle bir dünya.